"
"Zacząłem
od księży jako głównych
działaczy buntu. W ciągu tygodnia
rozstrzelano dwóch księży".
Michaił Murawiow "Wieszatiel
"
"Trudność
w ujęciu tego przestępcy głównie
pochodzi
stąd, że prosty, niedoświadczony
lud,
który przywykł uznawać w nim osobę
duchowną
i oprócz tego oszukiwany przez
Brzóskę
popełnianemi przezeń podstępnemi
oszustwami,
działającemi na zabobonną
wyobraźnię
ludu, ukrywa jego schronienie".
książe Władimir Czerkaski, carski urzędnik
"
"Ziemia
nasza ojczysta to dar Boży dla naszego narodu.
[-] Rozpala w sercach naszych miłość ku niej; miłość na
śmierć i życie Ziemia ta wrosła nam w duszę tak, że nie
ma mocy, która by zdolna była zniweczyć ten związek" -
mówił o Polsce w jednym z kazań wikariusz z łukowa ks.
Stanisław Brzóska. Za wygłaszanie patriotycznych mów w listopadzie
1861 r. został osadzony
w twierdzy zamojskiej. Po jego opuszczeniu przystąpił
do ruchu czerwonych i został naczelnikiem powiatu
łukowskiego. Do boju ruszył 23 stycznia 1863 r., atakując
garnizon
łukowski. Walczył m.in. w bitwach pod
Siemiatyczami i Fajsławicami. Awansowany do stopnia
generała, został mianowany naczelnym kapelanem wojsk
powstańczych. Do grudnia 1864 r. dowodził oddziałem
konnym. Poszukiwany, wraz z adiutantem Franciszkiem
Wilczyńskim ukrywał się we wsi Krasnodęby-Sypytki
u sołtysa Ksawerego Bielińskiego. 29 kwietnia 1865 r.
Rosjanie pochwycili, a 23 maja w Sokołowie Podlaskim
w obecności 19 tys. ludzi powiesili tego legendarnego
jeszcze za życia partyzanta. Przed śmiercią ksiądz
krzykną: "Żegnajcie, bracia i siostry, i wy, małe dziatki.
Ginę za naszą ukochaną Polskę, która przez naszą krew
i śmierć..." - resztę zagłuszyły werble.
-/-
Po
latach
Uroczyste
odsłonięcie pomnika
W 1919 r. bp
Henryk Przeździecki, ordynariusz podlaski, podczas wizytacji sokołowskiej parafii, wystąpił z inicjatywą budowy męczennikom pomnika. W 1922 r. miejscowe Koło Starszych Harcerzy zwróciło się do Rady Miejskiej miasta Sokołowa z prośbą o wyznaczenie placu na miejscu stracenia pod pomnik. Rada Miejska pomysł zaakceptowała i powołała Komitet Budowy Pomnika. Projekt wykonał artysta rzeźbiarz
Aleksander Veith. W 1924 r. rozpoczęły się prace przy budowie. Potężne głazy kamienne ze spiżu i granitu na obelisk zostały zakupione od rolników ze-wsi Toczyski (na część stożkową pomnika) i Jabłonna (na podstawę kolumny)...
Uroczyste odsłonięcie nastąpiło 23.05.1925 r. Mszę świętą odprawiał bp
H. Przeździecki. W uroczystościach udział kompania honorowa Wojska Polskiego, a także 12 uczestników powstania, a wśród nich towarzysze Brzóski.
Fot. Jan Pędich. Na podstawie obrazu z
FB Pracowni Dokumentacji Dziejów Miasta Sokołów Podlaski.
codzienność
...
na
wybrukowanym rynku wokół pomnika. Na podstawie obrazu z Narodowego
Archiwum Cyfrowego - Sygnatura: 1-U-5809-1.
w
dniu
targowym
...
wielość furmanek z towarem, rozmowy - wymiana doświadczeń,
okazja do spotkania znajomych... Na podstawie obrazu z Pracowni Dokumentacji Dziejów Miasta Sokołów Podlaski.
-/-
II
wojna światowa - okupacja niemiecka
W
nieznanym mi miejscu widoczny, orzeł i wieniec z pomnika ks. Brzóski
oderwany
przez okupanta. Fot. Autor
nieznany.
-/-
po
wojnie
...
inskrypcja na
pomniku została zakryta w
1953 roku tablicą z napisem poniżej.
| Oryginalny
napis na pomniku
(1924) |
Tablica
zasłaniająca oryginalną inskrypcję na pomniku (1953 -
1993) |
 |
|
|
POWSTAŃCOM
1863 R
KSIĘDZV ST. BRZÓZCE
FR. WILCZYŃSKIEMV
STRACONYM W TYM MIEJSCV
DNIA 23 MAJA 1865 ROKV
PRZEZ MOSKALI
POLEGŁYM NA PODLASIV
RODACY
1924 R.
|
WIECZNA
CHWAŁA!
BOHATERSKIM BOJOWNIKOM POWSTANIA
1863 ROKU
KSIĘDZU
STANISŁAWOWI BRZÓZCE
I
KOWALOWI
FRANCISZKOWI WILCZYŃSKIEMU
STRACONYM W TYM MIEJSCU
PRZEZ CARSKICH SIEPACZY
23 MAJA 1865 ROKU
- . -
WMUROWANO W 90 ROCZNICĘ
POWSTANIA STYCZNIOWEGO
I W 10 ROCZNICĘ STWORZENIA
LUDOWEGO WOJSKA POLSKIEGO
|
w
latach 70
Panorama na skwer z pomnikiem Ks. Stanisława Brzóski
