70. rocznica Zagłady węgrowskich Żydów



***

Copyright © photos by MBP w Węgrowie

 

23 września 2012 r.

Żydzi w Węgrowie

 

Węgrów jest "miejscem pamięci" w podstawowym i klasycznym znaczeniu. Jest miejscem wspominania i miejscem wspomnień. Jest miejscem celowej i systematycznej pracy nad lokalną przeszłością i pamięcią. Pamięć tego miejsca współkształtuje życie miasta i ludzi. Węgrów-miejsce pamięci jest miejscem dla wszystkich i dla każdego. - Wiesław Theiss.

 

***

Copyright © photos by MBP w Węgrowie

 


Oficjalne uroczystości...


... przy Lapidarium w Węgrowie, pomniku upamiętniającym węgrowskich Żydów.


 

Psalm. Dawidowy. 

Pan jest moim pasterzem, nie brak mi niczego. Pozwala mi leżeć na zielonych pastwiskach. Prowadzi mnie nad wody, gdzie mogę odpocząć: orzeźwia moją duszę. Wiedzie mnie po właściwych ścieżkach przez wzgląd na swoje imię. Chociażbym chodził ciemną doliną, zła się nie ulęknę, bo Ty jesteś ze mną. Twój kij i Twoja laska są tym, co mnie pociesza. Stół dla mnie zastawiasz wobec mych przeciwników; namaszczasz mi głowę olejkiem; mój kielich jest przeobfity. Tak, dobroć i łaska pójdą w ślad za mną przez wszystkie dni mego życia i zamieszkam w domu Pańskim po najdłuższe czasy.

Ks. Psalmów 23:1-6, BT.

 

 

 

El male rachamim

 

אֵל מָלֵא רַחֲמִים שׁוֹכֵן בַּמְּרוֹמִים, הַמְצֵא מְנוּחָה נְכוֹנָה עַל כַּנְפֵי הַשְּׁכִינָה, בְּמַעֲלוֹת קְדוֹשִׁים וטְהוֹרִים כְּזוֹהַר הָרָקִיע מַזְהִירִים אֶת כָּל הַנְּשָׁמוֹת שֶׁל שֵׁשֶׁת מִילְיוֹנֵי הַיְּהוּדִים, חַלְלֵי הַשּׁוֹאָה בְּאֵירוֹפָּה, שֶׁנֶּהֶרְגוּ, שֶׁנִּשְׁחֲטוּ, שֶׁנִּשְׂרְפוּ וְשֶׁנִּסְפּוּ עַל קִדּוּשׁ הַשֵׁם, בִּידֵי הַמְרַצְּחִים הַגֶּרְמָנִים הָנַאצִים וְעוֹזְרֵיהֶם מִשְּׁאָר הֶעַמִּים. לָכֵן בַּעַל הָרַחֲמִים יַסְתִּירֵם בְּסֵתֶר כְּנָפָיו לְעוֹלָמִים, וְיִצְרוֹר בִּצְרוֹר הַחַיִּים אֶת נִשְׁמוֹתֵיהֶם, ה' הוּא נַחֲלָתָם, בְּגַן עֵדֶן תְּהֵא מְנוּחָתָם, וְיַעֶמְדוּ לְגוֹרָלָם לְקֵץ הַיָּמִין, וְנֹאמַר אָמֵן.

 

W modlitwie ekumenicznej uczestniczyli - od prawej: przedstawiciel Naczelnego Rabina Polski Natan Dudek-Lewin, proboszcz parafii Ewangelicko–Augsburskiej ks. Bogdan Wawrzeczko oraz proboszcz parafii Rzymskokatolickiej i dziekan węgrowski ks. Leszek Gardziński.

 

 

 


Sesja popularnonaukowa pt. Żydzi w Węgrowie


Prelegenci (od lewej): dr Rafał Dmowski, Radosław Jóźwiak i Michał Gochna.

 

Można było zapoznać się ze wspomnieniami prof. Wiesława Theiss'a pt. Węgrów: miejsce pamięci. W swoim artykule prof. opisuje program edukacyjno-badawczy, „Pogwarki węgrowskie”, który był realizowany w latach 1987 – 1992.

 

"Pogwarki węgrowskie" w plenerze, dnia 21 maja 1989 r.

 

Fragment zapisu z "Pogwarek":


"Pogwarki węgrowskie"

 

Spotkanie 7: 30 marca 1989 r. Temat: Żydzi w Węgrowie (II) 
Dzieje Żydów w Węgrowie to temat bogaty i rozległy. Stąd nasze drugie już spotkanie "pogwarkowe" poświęcone tej problematyce (pierwsze odbyło się 26 I br.) Podjęliśmy dwa główne zadania:
a) Ukazać związki żydowsko-polskie na przykładzie kontaktów zachodzących w miejscach wspólnej pracy Żydów i Polaków, np. w zakładzie produkcyjnym czy w handlu, 
b) Uzupełnić obraz martyrologii Żydów węgrowskich w czasie II wojny światowej.

 
1. Żydzi w Węgrowie byli właścicielami największych miejscowych zakładów produkcyjnych (elektrownia, młyny), prowadzili liczne usługi (m.in. piekarskie, stolarskie, krawieckie, fryzjerskie), należały do nich sklepy i punkty drobnego handlu (także handlu obnośnego), zajmowali się również dzierżawą (np. brali w "pacht" sady). Polacy byli partnerami Żydów w interesach, znajdowali u nich zatrudnienie, byli też ich klientami. 
Na podstawie relacji i wspomnień uczestników "pogwarek" można powiedzieć, że były to na ogół kontakty świadczące o wzajemnym przystosowani i tolerancji obu narodowości. Więksi przedsiębiorcy żydowscy dostrzegali i doceniali fachowość Polaków zatrudnionych na stanowiskach technicznych czy nadzorczych. Zaufaniem cieszyli się polscy dostawcy surowców. Podobną opinię mieli rzemieślnicy żydowscy, którzy wykonywali swoje usługi szybko i dobrze. 
Nie brakowało jednak i konfliktów. Dochodziło do nich wszędzie tam, gdzie Polacy chcieli przełamać niekorzystny dla siebie monopol żydowskiego handlu. O tego rodzaju próbach wspominał p. Stanisław Roguski, współorganizator polskiej spółdzielni mleczarskiej. 
Ważne informacje podał p. Janusz Ilczuk. Wymienił Żydów, którzy "prowadzili w Węgrowie handel, usługi i wyszynk. :Dane te uzupełnili inni uczestnicy spotkania. Wykaz ten z pewnością nie jest jeszcze kompletny, stąd nasze zadanie: doprowadzić ten spis do końca. Byłby to ważny element obrazu Węgrowa sprzed lat. Czy można zaproponować, aby cel ten wzięła na siebie młodzież uczestnicząca w "pogwarkach"? 
Stoi przed nami drugie zadanie podobnego typu: skompletowanie danych o udziale Żydów w miejscowych władzach samorządowych oraz w życiu społecznym miasteczka. Kilka informacji, które zdołaliśmy zebrać na ten temat na pewno nie wyczerpuje zagadnienia...

 

 

 


MUZEUM KULTURY ŻYDOWSKIEJ


Dom rabina Morgensterna przy ul. Zwycięstwa - widok od strony zachodniej. Rok 1989.

 

Dom rabina Morgensterna przy ul. Zwycięstwa. Rok 2006.

 

 
Projekt przebudowy i rozbudowy Domu Rabina

koncepcja I i koncepcja II

>>> powiększenie

 

Na węgrowskim rynku.

Copyright © photos by MBP w Węgrowie.

Autor nieznany.

 

***

Copyright © photos by MBP w Węgrowie



 



 

 

 

na stronie od 2012.09.24


Copyright © design and photos by Michał Kurc

Copyright © photos by MBP w Węgrowie