Węgrów, Wczesnym rankiem trzeciego lutego 1863 wojska rosyjskie pod dowództwem generała Papaafanasopuło dotarły na przedpola Węgrowa.

oficjalne uroczystości

pod Pomnikiem Powstańców

Powracamy pamięcią do minionego czasu:

... Zajęli stanowiska na wzgórzach wznoszących się nad miastem i ostrzelali zabudowania armatnimi pociskami zapalającymi. Pożary wznieciły panikę, opanowaną szybko przez Matlińskiego który, po krótkiej walce na rogatkach, zarządził odwrót z płonącego miasta. 

Fragmentem wiersza Marii Konopnickiej „ Bój pod Węgrowem” serdecznie witam wszystkich uczestników uroczystości z okazji 151. rocznicy Bitwy pod Węgrowem.

Obchody rocznic Bitwy pod Węgrowem mają w naszym mieście wieloletnią tradycję. Szczególnym wydarzeniem była 150. rocznica, która stała się okazją do zamanifestowania patriotyzmu i pamięci o bohaterach przez bardzo liczne grono osób w różnym wieku i różnych zawodów, reprezentujących różne środowiska i instytucje. Dziś z tego miejsca dziękuję wszystkim, którzy od wielu lat gromadzą się wokół Bohaterów Powstania Styczniowego i dzięki którym otrzymaliśmy wyróżnienie od Prezydenta Rzeczpospolitej w konkursie na najlepsze obchody 150. rocznicy Powstania. To wielki dowód uznania dla naszej społeczności i partnerów którzy wspierają nas w naszych działaniach.
W szczególny sposób dziękuję młodzieży szkolnej i harcerzom, którzy pamięć o Bitwie kultywują już od czasów międzywojennych.

Szanowni Państwo
Powstanie styczniowe, które wybuchło 22 stycznia 1863 roku było najdłuższym zrywem narodowowyzwoleńczym Polaków, który swoim zasięgiem objął Królestwo Polskie, Litwę, Białoruś i część Ukrainy. Walkę zbrojną poprzedziły liczne demonstracje patriotyczne. Jednak ten zryw narodowy wybuchł w najbardziej niesprzyjających warunkach wśród wszystkich poprzednich powstań. Nie istniała już wtedy regularna polska armia, przeciwko rosyjskim karabinom i armatom przeciwstawiano kosy i co najwyżej broń myśliwską. Tylko znikomy procent oddziałów partyzanckich był wyszkolony i dobrze uzbrojony.

Lecz w 1863 roku powstańcom na pewno nie brakowało zapału i wiary w odzyskanie niepodległości.
Bitwa pod Węgrowem była jedną z pierwszych bitew stoczonych w pierwszej fazie powstania.
Po ataku w nocy z 22 na 23 stycznia 1863 powstańcom udało się opanować Węgrów i oczyścić go z posterunków wojsk rosyjskich. 

Polscy dowódcy: Władysław Jabłonowski ps. Genueńczyk i Jan Matliński ps. Sokół założyli w pobliżu miasta obóz wojskowy, w którym zebrało się 3 500 powstańców.

Miasto zostało otoczone kordonem i stanowiło łatwy cel ostrzału (na kościele wywieszono biało-czerwoną flagę). Jedynie śmiały manewr zaczepny wojsk polskich mógł uratować powstańców. 

W tym celu 3 lutego grupa ok. 1 000 kosynierów, dowodzonych przez Władysława Jabłonowskiego, przeprowadziła atak na rosyjskie armaty. Straty polskie wyniosły 150 ludzi, jednak Rosjanie zmuszeni byli odstąpić, co pozwoliło pozostałym oddziałom powstańczym bezpiecznie ewakuować się z miasta. 
Po początkowych sukcesach powstańców wojska rosyjskie zaczęły odzyskiwać inicjatywę. Ogromna przewaga Rosjan w ludziach i sprzęcie zmusiła powstańców do przyjęcia taktyki defensywnej.

We wrześniu 1863 powstanie styczniowe zaczęło przeżywać głęboki kryzys. Opanował go dopiero Romuald Traugutt, który objął stanowisko dyktatora 18 października 1863. Romuald Traugutt powołał regularne oddziały wojska, wprowadził dyscyplinę.. Niestety reorganizacja powstania przyszła za późno. Powstanie słabło.
11 kwietnia 1864 schwytany został ostatni dyktator powstania Romuald Traugutt i jego współpracownicy. Aresztowanie to wraz z rozproszeniem ostatnich poważniejszych oddziałów partyzanckich na wiosnę 1864 roku oznaczało właściwie koniec powstania styczniowego. Pojedyncze grupy partyzantów działały jeszcze do września 1864, jednak nie posiadając wsparcia stopniowo ulegały rosyjskiemu wojsku. 

Najdłużej, bo aż do maja 1865 roku, przetrwał na Podlasiu odział księdza Stanisława Brzóski. Ksiądz zginął na szubienicy w Sokołowie Podlaskim.

Ogromne znaczenie na kształtowanie światopoglądu kolejnego pokolenia miała sytuacja po upadku powstania styczniowego. Uczestnicy powstania byli zmuszeni żyć z piętnem klęski, wśród wrogiej dla Polaków rzeczywistości, fali prześladowań, zsyłek i przesiedleń.
Jednak dalszy bieg wydarzeń historycznych potwierdził ogromną wartość zrywu powstańczego dla Narodu Polskiego i dzisiejszej niepodległej Rzeczpospolitej.

Szanowni Państwo
W ostatnich miesiącach z uwagą śledzimy wydarzenia na Ukrainie. Wydarzenia te z całą mocą uświadamiają nam jak ogromną pracę wykonał nasz naród i jak ważne jest dla nas członkostwo w Unii Europejskiej i NATO. Dziś staliśmy się wzorem i przykładem dla narodu Ukrainy, który również chce podążyć drogą demokracji i wolności - wartości które reprezentuje zjednoczona Europa. Stojąc w tym miejscu trudno oprzeć się wrażeniu, że tak jak 151 lat temu imperialna Rosja niewoliła naród polski tak dzisiaj Rosja współczesna próbuje zamknąć Ukrainie drogę do wolności , demokracji i rozwoju opartym na poszanowaniu praw obywatelskich. Używa przy tym innych metod – zależności energetycznej, związków gospodarczych i siły ekonomicznej ale cel ma ten sam co półtora wieku temu – zwasalizować i uzależnić sąsiednie państwo i za wszelką cenę utrzymać je w swojej strefie wpływów.

Pomni tych faktów mamy obowiązek wspierania Ukrainy w jej drodze do demokracji i wolności. Winniśmy być jej rzecznikiem w Unii Europejskiej bo demokratyczna i proeuropejska Ukraina to również bezpieczna Rzeczpospolita. Musimy przy tym przypomnieć ukraińskim przyjaciołom, że siłą polskich przemian solidarnościowych była sformułowana przez św. Pawła zasada „zło dobrem zwyciężaj” i płynące z niej wyrzeczenie się przemocy. To dzięki tym regułom stosowanym przez Solidarność nasze przemiany dały trwały efekt i stały się wzorem dla całego świata.

Szanowni Państwo.
W wierszu Morituri de salutant Felicjana Faleńskiego napisanego w noc wybuchu powstania padają strofy które dzisiaj w tym miejscu brzmią szczególnie wyraziście

My współcześni Polacy żyjący w Rzeczpospolitej w wolność żyznej dzięki ofierze krwi tysięcy naszych przodków składamy hołd i dziękujemy: bohaterom Powstania Styczniowego, żołnierzom polskim I i II wojny światowej a także wojny polsko – bolszewickiej, żołnierzom Armii Krajowej i podziemia niepodległościowego.

Dziękujemy uczestnikom wielkiej Solidarności i wspierającemu ją błogosławionemu a niedługo świętemu Janowi Pawłowi II. Dziś przyszedł czas aby budując Ojczyznę wspierać również inne narody podążające drogą demokracji i europejskiej solidarności. Bez wątpienia chcieliby tego którzy spoczywają pod tym kamieniem. Chwała Bohaterom. Cześć Ich pamięci." - Jarosław Grenda Burmistrz Węgrowa.